ادیان

تمام مکاتب اندیشه و عقیده در دنیا، کتاب‌هایی برای راهنمایی پیروان خود دارند که آموزه‌های دینی و متون مقدس هر دینی را در خود جای داده‌اند. متونی که حقیقت هر دینی را بیان می‌کنند و مبنای ارتباط با ذات الهی، هویت جمعی و تجربیات عرفانی آن دین هستند.

کتاب‌هایی مانند قرآن در دین اسلام، انجیل در دین مسیحیت، تورات در آیین یهود و وداها و اوپانیشادها در آیین هندوها متون مقدسی هستند که برای هر دینی آورده شده‌اند.خواندن کتابهای ادیان نزد مسلمانان و کشیشان قرون وسطی بسیار اهمیت داشته است، مطالعه تاریخ و آن‌چه گذشته است رسالت انسان را واضح می‌کند و باعث می‌شود انسان مسئولیت خود را بهتر بشناسد. مطالعه تاریخ و ادیان باید بدون پیش‌زمینه ذهنی، جانبداری و غرض‌ورزی انجام شود تا مفید باشد.

کتابهای تاریخ ادیان

شاید برایتان جالب باشد بدانید چه چیزی محتوای کتابهای تاریخ ادیان را تشکیل می‌دهد. در واقع محتوای این کتاب‌ها، پیدایش انسان و چگونگی انتقال او از جهالت به تمدن است. اگر جنبه تاریخی آن را در نظر نگیریم، مطالعه تاریخ ادیان حقیقتی زنده و عاملی موثر در حیات بشر است.

آشنایی با مسائل مربوط به ادیان دیگر، امروزه ضرورتی غیرقابل انکار است که البته برای آگاهی و دسترسی به این مهم، افراد به اطلاع از تاریخ ادیان و زمینه‌های فرهنگی- تاریخی و نیز آشنایی به چندین زبان نیاز دارند.

کتابهای تاریخ ادیان معمولا کتاب‌های کمیابی هستند و بیشتر برای پژوهشگران تهیه می‌شوند، این کتاب‌ها در کتابخانه‌های تخصصی یا کتابفروشی‌ها موجود نیستند.

تحقیق در مورد ادیان بسیار سخت است، چون سال‌ها تلاش و پشتکار و پشتوانه مالی نیاز دارد، در دنیای امروز معیشت انسان‌ها اجازه جنین کاری را نمی‌دهد.

البته می‌توان از نتیجه‌ای که سایر محققان و دانش‌پژوهان گرفته‌اند استفاده کرد، اما باید دقت کرد نویسنده بی‌طرف باشد.

جهان اسلام در مطالعه کتاب ادیان جهان بسیار پیشرفت کرده است و تاریخ مطالعه ادیان در غرب به این قدمت نیست. حدود یک قرن است که کشورهای غربی با ایجاد کرسی‌های تاریخ تطبیق ادیان، به شناخت تاریخ ادیان روی آورده‌اند، پس تاریخ ادیان علمی نوپا و جدید است.

معرفی چند کتاب ادیان

گفتیم که تحقیق در مورد ادیان و تاریخ آن‌ها بسیار دشوار است و نیازمند تلاش زیادی است، در ادامه به چند نمونه کتاب ادیان و معرفی آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

عهد عتیق

کتاب عهد عتیق روی بهترین و مرغوب‌ترین کاغذها به سبک اروپایی چاپ شده است و 299 صفحه دارد. این کتاب برای بررسی و نقد استادان عهد عتیق در دانشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و در بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها یافت می‌شود.

عهد عتیق به زبان ساده و فصیح انگلیسی نوشته شده است، اما نکات تخصصی تاریخی، زبان‌شناسی و دینی را در خود دارد و شاید برای افراد عادی به‌سختی قابل درک باشد. خواندن این کتاب برای مطالعات تطبیقی ادیان بسیار ضروری خواهد بود.

تاریخ اسلام در سیسیلی

این کتاب به تاریخ سرزمین‌های اسلامی به‌شکلی مختصر اشاره دارد و تحقیق مربوط به اسپانیای اسلامی توسط پروفسور مونتگومری وات تهیه و به فارسی نیز ترجمه شده است، چاپ دوم این کتاب را از نشر یلدا می‌توان تهیه کرد.

تاریخ اسلام در سیسیلی توسط پروفسور عزیز احمد، استاد دانشگاه تورنتو و با نفقه شورای تحقیقاتی کانادا انجام شده است.

خواندن این کتاب به طلاب علوم دینی، تاریخ و دیپلماسی توصیه می‌شود، مترجمی که به زبان انگلیسی تسلط داشته باشد و از تواریخ اسلامی عربی نیز مطلع باشد می‌تواند اسامی تاریخی را طوری به فارسی برگرداند که تاریخ اسلامی این قسمت با به‌کاررفتن اسامی خارجی قطع نشود.

عیسی علیه‌السلام در اسلام

نویسنده این کتاب 30 سال از عمر خود را صرف نوشتن کرده است و در آن از نوشته‌های قدیمی آبای کلیسا، الواح مکشوفه در بحرالمیت و تواریخ قدیمی کلیسایی و همچنین نوشته‌های معتبر دانشمندان کلیسا و تاریخ کمک گرفته است.

تعداد بسیار کمی از این کتاب چاپ شده است و جز مسلمانان مقیم انگلستان و تعداد کمی از محققان از آن اطلاعی ندارند.

عهد عتیق از عربستان می‌آید

کتاب نام‌برده، نوشته پروفسور کمال صلیبی، استاد تاریخ دانشگاه آمریکایی بیروت است که 223 صفحه دارد. این نویسنده به زبان عربی، عبری و انگلیسی تسلط دارد و نظریه‌های جالبی در کتاب دارد. در کتاب این نظریه که محل نشو و نمای قوم یهود و فرهنگ و دین آن، فلسطین است، رد می‌شود و نویسنده بر این اعتقاد است که قوم یهود در منطقه عسیر در جنوب غربی شبه جزیره عربستان زندگی می‌کردند.

کتابهای ادیان و عرفان

در کتابهای ادیان و عرفان حول این موضوع بحث می‌شود که عرفان برای دین و بشریت لازم است. در کتاب عرفان در ادیان جهان، نویسنده مقایسه‌ای با تفکرات و مفاهیم مدرن انجام می‌دهد و به درک خواننده از مفهوم عرفان در مذاهب مختلف کمک می‌کند.

کتابهای ممنوعه ادیان

در این میان ممکن است هر دینی یک سری کتابهای ممنوعه ادیان نیز داشته باشد که انتشار آن‌ها در بعضی کشورها ممنوع باشد. این دسته کتاب‌ها بسیار نایاب هستند و به سختی گیر می‌آیند و احتمالا بیشتر در زمینه نقد ادیان هستند.

کتابهای دین اسلام

دین و مذهب مسیر اعتقادی انسان‌ها را نشان می‌دهد و در طول تاریخ مذاهب و ادیان زیادی وجود داشته است. کتابهای دین اسلام در ایران مورد توجه افراد مذهبی بسیاری قرار دارند و سوالات ذهنی آن‌ها را پاسخ می‌دهند.

همان‌طور که کتاب‌های دین یهودیت در کشورهایی که به این آیین اعتقاد دارند به وفور مورد استقبال قرار می‌گیرد، دین مسیحیت نیز کتابهای مربوط به خود را دارد.

از کتابهای دین زرتشتی که مهم‌ترین آن‌ها اوستا نام دارد و به زبان اوستایی نوشته شده است، هیچ اثر دیگری در دست نیست.

کتابهای ادیان باستانی بخشی از تاریخ هر سرزمین هستند و با خواندن آن‌ها می‌توان سرگذشت و فرهنگ مردم هر منطقه‌ای را مورد بررسی قرار داد. برای مثال کتاب ایران و ادیان باستان جزو یکی از کتاب‌های مرجع ایرانیان در رشته باستان‌شناسی با گرایش ادیان است که در دانشگاه‌های آمریکا نیز تدریس می‌شود.

نویسنده از منابع پیشین بسیاری استفاده کرده است و محتوای ارزشمندی را ارائه می‌دهد، موضوع این کتاب هر چند درباره ایران و ادیان باستان است، اما نویسنده تحقیقات گسترده‌ای انجام داده است و تاریخ ایران باستان در ارتباط با جهان را نیز مد نظر قرار می‌دهد.این کتاب در 14 بخش تدوین شده است و از زمان مادها تا دین زرتشتی و آیین میترا را مورد مطالعه قرار می‌دهد.

سایر منابع دین اسلام

تاریخ ادیان در اسلام بیشتر بر پایه روایات شفاهی است و در قالب قصص‌الانبیا شکل گرفته‌اند.

قصص‌النبیا

مسلمانان قصه‌های مربوط به پیامبران و انبیا را از گذشته‌های دور جمع‌آوری می‌کردند و با بیان تاریخ به نتیجه تربیتی، اخلاقی و سیاسی می‌رسیدند. نمونه‌های این کتاب‌ها قصص‌الانبیای ابوجعفر محمدبن جریر طبری، العرائس امام ابواسحاق احمد بن محد ابن ابراهیم ثعلبی، قصص‌القرآن علی الشیخ منصور المرهون القطیفی و قصص‌الانبیاء محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن آذربخاری هستند.

تفاسیر

سبک قرآن در تاریخ‌نگاری باعث شد مفسران به‌خاطر تکمیل معلومات خود در مورد حوادث تاریخی و اشخاص به منابع اهل کتاب رجوع کنند.

اخبار و احادیث

بخش دیگری از منابع ادیان اسلامی را روایات شفاهی و احادیث تشکیل می‌دهند، البته هر چند این منابع روایات بیشتری از قرآن دارند، اما چندان معتبر نیستند.

برای مثال تعدادی روایات مربوط به یک نفر بدون توجه به نظم تاریخی آورده شده‌اند که از اهمیت روایت خواهدکاست.

سخن نهایی

در هر حال خواندن کتابهای تاریخ ادیان و کتاب‌های مذهبی می‌تواند به محققان علوم دینی، مفسران و پژوهشگران این شاخه کمک زیادی کند. ضمن این‌که خواندن این کتاب‌ها می‌تواند جواب بسیاری از سوالات ذهنی افراد را در خود داشته باشد.

خواندن تاریخ گذشتگان و نحوه شکل‌گیری ادیان مختلف برای عده‌ای جذاب است و علاقمند هستند در این زمینه اطلاعات بیشتری داشته باشند.